پرسش و پاسخ 

به هیثم العمور 

مترجم: احمد قسیم راحل

السلام علیکم و رحمت الله و برکاته!

شیخ بزرگوار ما، نزد من سوال طبی نهایت ضروری وجود دارد که به پاسخ آن سخت نیاز دارم. من داکتر هستم و در یک شفاخانه نسایی ولادی کار می کنم که عملیات ولادی را انجام میدهد؛ هنگامی که زن به آن نیاز داشته باشد؛ یعنی هنگامی که حیات جنین یا حیات زن به تهدید مواجه باشد.

این جا بعضی خانم های حامله وجود دارد که از داشتن بعضی امراض رنج می برند، و به مشقت مواجه اند، و دوران حاملگی را در نهایت دشواری و مشقت تمام سپری می نمایند، و این مریضی آن قدر آن ها را بیچاره و نیاز می سازد، که توانایی برداشتن حمل را ندارد، و  فاصله میان ولادت ها حد اقل باید سه الی چهار سال را می طلبد، به ناچار بعضی موانع حمل را ما به کار می بریم. ولی بعضی از خانم ها وجود دارد که در آنها موانع حمل جهت ایجاد فاصله مطلوب پیدا نمی شود، و ولادت هایش بسیار به نزدیکی صورت می گیرد، و این حالت زندگی اش را تهدید می کند، و در معرض عملیات ولادی نسایی به شکل مداوم و زیاد قرار می گیرد. تعداد دیگر از زنان اند که ستون فقرات شان نرم و به شکل غضروف یا نرمه استخوان می باشد، و تعداد دیگری از زنان دارای خون ریزی شدید هستند، پس داکتران به بستن کانال لوله فالوپ (نفیر رحم) به صورت دایمی متوسل می شوند، تا جایی که دیگر نتواند حمل بردارد. این حالت در میان زنان به یک رواج مبدل شده است، تا به شفاخانه حاضر شوند و ادعای عدم توانایی اش را برحمل اظهار نماید، و خواستار بستن نفیر رحم به صورت دایمی می شود، در حالی که عمر وی از 36 سال بیشتر نیست، حتی تعدادی از آنها عمر شان از 32 سال تجاوز نمی کند. پس نزد داکتر متخصص اصرار میورزد که برایش عملیات نسایی ولادی را اجرا کند، و نفیر رحم را به شکل نهایی مسدود نماید.

پرسش:

حکم شرعی پیرامون داکتری که حالت خانم را در مراحل مختلف حمل تحت نظارت دارد، و می بیند که دوران حاملگی برایش مشقت آور است، و لازم میداند تا کانال لوله فالوپ (نفیر رحم) را به صورت دایمی مسدود نماید چیست؟ و در مورد داکتری که فقط به سخنان زن اکتفاء می نماید و بدون هیچ تحقیقی عملیات را انجام میدهد، در حالی که ممکن گفته های زن دقیق نباشد، شریعت اسلامی چه حکمی دارد؟

پاسخ:

وعلیکم السلام ورحمت الله و برکاته

در واقع منع حمل به شکل موقت جایز است، بر اساس دلایل عزل که مشهور اند....

اما منع حمل به شکل دایم، و ایجاد عقامت حرام است. پس استعمال ادویه جات و اجرای عملیات جراحی که مانع حمل به شکل دایمی و سبب انقطاع نسل می شود، حرام است. و اقدام به چنین کاری جواز شرعی ندارد. برای اینکه بر این عمل تحت حکم خصا (اخته کردن) منطبق می شود و داخل همین کتگوری است و حکم آن را به خود می گیرد، زیرا این عمل نسل را قطع می نماید، همان گونه که خصی سازی قطع می کند. و نصوص صریح بر حرمت خصی سازی روایت شده است.

چنانچه سعد بن ابی وقاص می فرماید:

«رد رسول الله صلى الله عليه وسلم على عثمان بن مظعون التبتل ولو أذن له لاختصينا»

[متفق علیه]

رسول اکرم صلی الله علیه وسلم ازدواج نکردن عثمان بن مظعون را به خاطر اینکه خدا را عبادت کند رد نمود، و اگر به او اجازه میداد ما خود را اخته می کردیم. عثمان ابن مظعون نزد رسول الله آمده و گفت:

«يا رسول الله إني رجل يشق علي العزوبة، فأذن لي في الخصاء. قال: لا، ولكن عليك بالصيام»

ای رسول الله من مردی هستم که مجردی برمن سخت می گذرد، به من اجازه دهید که خود را خصی(اخته) نمایم. پیامبر گرامی فرمودند: نه خیر! بر توست تا روزه بیگیری و در روایت دیگری چنین آمده است :

«يا رسول الله اتئاذن لي في الاختصاء؟ قال:إن الله أبدلنا بالرهبانية الحنيفية السمحة»

ای رسول خدا آیا اجازه میدهید خود را خصی نمایم؟ پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند: الله سبحانه تعالی ما را بر رهبانیت حنیفی دارای عقیده راسخ و راه راست مبدل کرده است.

قطع نسل به شکل دایمی مخالف حکم شریعت است. که شارع توالد و تناسل را اصل ازدواج خوانده است. الله متعال انسان را در معرض منت قرار داده و می فرماید:

وَاللَّهُ جَعَلَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا وَجَعَلَ لَكُم مِّنْ أَزْوَاجِكُم بَنِينَ وَحَفَدَةً ....

[نحل: 72]

خداوند برای شما از جنس خود تان همسرانی قرار داد؛ و از همسران تان برای شما فرزندان و نوه‌هایی به وجود آورد....

پس به این اساس عملیات عقیم ساختن دایمی برای مردان و زنان حرام است.

اما هنگامی که زن حمل برداشت و داکتران ماهر، امین و قابل اعتماد فیصله کردند که بقاء جنین در بطن مادر، حیات مادر را به مرگ تهدید می کند، و مرگ جنین را نیز به همراه دارد، در این حالت اسقاط جنین حکم اباحت را دارد و نجات زندگی مادر اولویت دارد، و این امریست که اسلام بدان فرا می خواند.

اما قول زن که مریض است و با برداشتن حمل از زندگی اش می ترسد، سخنی است دور از حقیقت، چه بسا زنان حامله و در عین حال مریض اند و به همین منوال زندگی را ادامه میدهند، تا بالاخره طفل کامل و درست و سالم تولد می کنند و الله به ایشان صحت و عافیت نصیب می کند. با وجود همه این ها همان گونه که قبلاً یاد آور شدیم هنگامی که زن حمل برداشت و استمرار حمل حیات مادر و جنین را به مرگ تهدید کرد، با در نظر داشت تجویز داکتران ماهر و قابل اعتماد، سقط جنین جایز است.

بناءً عقیم(نازا) ساختن حرام است، و معالجه زن در جریان حمل امریست مطلوب، و محافظت از زندگی زن در جریان حمل همچنان امر مطلوب است و اسلام بدان فرا می خواند. تا اینکه اگر این حمل حیات مادر را به مرگ تهدید کند، و مرگ جنین را نیز به همراه داشته باشد، البته با گزارش اطباء ماهر و امین، اسقاط جنین جایز است. ولی معالجه و منع حمل به صورت دایمی به منظور طلب زیبایی زن حرام است. و بر طبیبان است تا این مسئله را دست کم نگیرند. پس باید در تشخیص حمل و مرض بذل و سعی بی دریغ نمایند؛ زیرا این امانت است، و داکتران باید التزام و توجه خاص داشته باشند، و نباید آخرت اش را به متاع اندک دنیا بفروشد:

... فَمَامَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فِي الْآخِرَةِ إِلَّا قَلِيلٌ

[توبه: 38]

بااینکه متاع زندگی دنیا، در برابر آخرت، جزاندکی نیست!

و در ختم مبحث، من زنان و شوهران را به تکثیر نسل توصیه می نمایم، و بر تربیت سالم فرزندان از ایشان تعهد می گیرم، چون رسول الله صلی الله علیه و سلم در روز قیامت بر کثرت امت خویش افتخار میورزد. چنانچه بیهقی در سنن کبری از ابی امامه رضی الله عنه روایت می کند که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند:

«تَزَوَّجُوا فَإنِّی مُکاثِرٍ بکمُ الْأُمَمَ یوْمَ الْقِیامَةِ...»

«ازدواج کنید که در روز قیامت من به کثرت جمعیت شما بر امت های دیگر سرفرازی می کنم.»

همین حدیث را حاکم در مستدرک بر شروط صحیحین از معقل ابن یسار رضی الله عنه و بزار در مسندش از انس رضی الله عنه و دیگران نیز روایت کرده اند.

و خدای سبحان متولی زنان صالحه و مردان صالح است.

برادر شما عطاء بن خلیل ابو رشته

23 رجب 1435 هجری قمری

برابر با 22/05/ 2014 میلادی